SUBTERRANEA

De mijnbouw geeft vorm aan grote delen van het landschap van de Euregio Maas-Rijn. De terrils van Luik en Genk (BE), het Rijnlandse mijngebied (DE) en de Mijnstreek (NL) zijn bijvoorbeeld tot ver over de grenzen aan de horizon zichtbaar. De geelachtige kalksteen geeft het Mergelland zijn naam en is het materiaal van een bijzondere architectuur, zoals in Valkenburg (NL) of rond de Sint-Pietersberg (BE-NL). De unieke zinkviooltjes op de zure bodems, die zware metalen bevatten in Kelmis, Plombières (BE) en Stolberg (DE), trekken in het voorjaar veel bezoekers over de grenzen.

De kaart "SUBTERRANEA" schetst een subjectief beeld van dit buitengewone landschap zonder grenzen uit het mijnverleden: een spiegel van het ondergrondse in de bovengrondse structuur.

Kijkend naar de kaart nemen we het perspectief in van wandelaars die het Drielandenpark doorkruisen: langs een dwarsdoorsnede van het kalksteengebied van de Sint-Pietersberg naar de voormalige zink- en loodmijnen van Plombières en Kelmis (Neutral-Moresnet) bij het Drielandenpunt en verder naar Hambach met zijn enorme bruinkoolmijn in dagbouw. Het hele mijnverleden van de regio wordt zichtbaar met zijn verschillende kenmerken en bijzonderheden. Drie excursieboekjes met reisverslagen over de drie etappes die tot het ontstaan van deze kaart hebben geleid, begeleiden en vullen de kaart aan.

Dit project van een enigszins ongewone manier om het mijnbouwerfgoed in kaart te brengen, verdiept de lijn "Subterranea" van het project Dear Landscape. Dit project onderzocht, ter gelegenheid van de Europese Landschapsconventie, hoe bewoners en bezoekers het landschap waarnemen en waarderen.

In die zin haken de "perceptielagen" in het onderste deel van de kaart in op verschillende terugkerende thema's die de twee cartopologen van Dear Hunter tijdens hun reis door de regio tegenkwamen: zo contrasteert de zichtbaarheid van sommige industriële sites (zoals mijnterrils of dagbouwmijnen) met tal van structuren die verdwenen of onzichtbaar zijn aan de oppervlakte (zoals de mijnen of terreinen die met industrie zijn bebouwd). Ook de verwevenheid van natuur en industrie wordt gethematiseerd: menig gebied dat ooit vervuild was door de bovenlagen is nu één van de belangrijkste natuurgebieden in de regio, zoals de "site minier" bij Plombières.

Toch is dit buitengewone natuurlijke en culturele erfgoed niet alleen het bewijs van een mijnverleden dat over de grenzen heen is verweven. Het "ondergrondse landschap" zorgt ook vandaag nog voor een grensoverschrijdende identiteit en wint in het licht van de wereldwijde grondstoffencrisissen opnieuw aan (soms controversiële) actualiteit. Daarom organiseerde het Drielandenpark mee een Living Lab over de duurzame ontwikkeling van het landschap na de mijnbouw, waar de Subterranea-kaart talrijke ideeën voor discussie opleverde. De kaart is ook te zien op de 3LP-stand op het Drielandenfeest met als thema "De Euregio van onderaf".